SGP-raadsleden over samenwerking met ChristenUnie

Onlangs schreven wij een bijdrage voor Groen, het blad van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie. Daarin evalueerden wij in hoofdlijnen de samenwerking tussen ChristenUnie en SGP. Ons artikel staat in een editie die verscheen ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig bestaan van onze zusterpartij (https://wi.christenunie.nl/groen).

Om een beter beeld te krijgen van de verhouding tussen SGP en CU op lokaal niveau vroegen we aan circa tien (niet a-select gekozen) SGP-raadsleden uit verschillende plaatsen in het land om op een paar vragen te reageren. Hoe zien zij de verhouding tussen SGP en CU? Hoe functioneert de combinatiefractie van CU-SGP of de samenwerking tussen de fracties van CU en SGP? Waarin komen de overeenkomsten en verschillen het duidelijkst naar voren? De meeste respondenten zijn onderdeel van een combinatiefractie en hebben positieve ervaringen in de samenwerking met de CU.

‘Leedvermaak over het zetelverlies van ‘concurrerende’ christelijke partijen is misplaatst.’

Twee christelijke partijen

Meerdere raadsleden benadrukten het belang ervan dát christelijke partijen samenwerken. Zowel de CU als de SGP hebben immers de Bijbel als grondslag en proberen volgens de bijbelse normen politiek te bedrijven. Marien Blok (Barendrecht): “Wanneer je elkaar in de basis vindt, is er heel veel mogelijk. Dan maakt het 'kleurtje' niet zo uit maar staan we voor een gezamenlijk doel: politiek met een open Bijbel.”

Bert Staat (oud-raadslid Dordrecht): “Samen met het CDA bezet CU-SGP in Dordrecht 8 van de 39 zetels. En die hebben we keihard nodig om nog enigszins een dam op te werpen tegen de stroom van voorstellen waar standpunten in staan die wij in strijd vinden met de Bijbel.” Leendert Mijnders uit Barendrecht vult daarbij aan dat de samenwerking vaak het voordeel oplevert dat de combinatiefractie groot genoeg is om mee te besturen.

Daarnaast ziet ook de buitenwereld CU en SGP allebei als christelijke partijen en doen verschillen die voor ‘insiders’ misschien fors lijken er voor de ‘neutrale’ buitenstaanders veel minder toe. Harm Jan Polinder (Nunspeet): “Als we als christenen geen goede onderlinge verhoudingen zouden hebben, zou ik dat heel kwalijk vinden. We hebben daarin een voorbeeldrol. Dus los van politieke inhoud en liggingsverschillen moeten we ons best doen de onderlinge verhoudingen goed te houden.” Hij voegt daaraan toe dat de getalsmatige vermindering van christelijke partijen in de laatste decennia het belang van samenwerking nog extra onderstreept: “De winst van de SGP bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen maakt het verlies van CU bij lange na niet goed. Per saldo verliest de christelijke politiek al langere tijd zetels. Concreet kan dit tot gevolg hebben dat in steeds meer plaatsen de zondagsrust bijvoorbeeld op de tocht komt te staan. Los van verschillen moeten we elkaar op principiële punten koesteren en vasthouden.” Mede daarom is eventueel leedvermaak over het zetelverlies van ‘concurrerende’ christelijke partijen misplaatst. 

Verschillen

Verschillen tussen SGP en ChristenUnie komen doorgaans het scherpst naar voren in de landelijke politiek. Bij thema’s zoals klimaatverandering, duurzaamheid en sociaal beleid moeten vooral in ‘Den Haag’ moeilijke knopen doorgehakt worden, waardoor partijen daar scherp tegenover elkaar kunnen staan. Verschillen die meer principieel geladen zijn, bestaan er tussen CU en SGP vooral waar het gaat om meer ethische en identiteitsgebonden thema’s, zoals de houding ten opzichte van progressieve opvattingen over huwelijk, gezin en samenlevingsvormen.

Op lokaal niveau speelt die thematiek vaak niet, en gaat het meer om concrete vraagstukken die een praktisch probleem willen bestrijden. Toch dringt deze discussie soms wel door tot in de gemeenteraden. Een deel van de CU-achterban heeft er geen moeite mee om bepaalde culturele trends, zoals de aandacht voor lhbti-emancipatie op een positief-christelijke manier in te vullen. Dat kan zich ook uiten in bijvoorbeeld het steunen van het ophangen van regenboogvlaggen; iets waar de SGP juist in geen geval voorstander van is. In Nunspeet kwam dit verschil helder aan de oppervlakte. Harm Jan Polinder: “Het pijnlijkste voorbeeld van de verschillen tussen SGP en CU vond ik toen wij in Nunspeet als SGP helemaal alleen kwamen te staan in de discussie over het ophangen van de regenboogvlag. Wat het nog pijnlijker maakte was het feit dat ik de uitleg van de CU-fractie in het debat ook niet begreep.”

Accentverschillen

Ten opzichte van dit meer principieel geladen onderwerp, worden de uiteenlopende standpunten rondom klimaatbeleid, duurzaamheid en sociaal beleid vaak ervaren als accentverschillen. Leendert de Knegt (Barneveld): “Beide partijen benadrukken het oplossende vermogen van de persoon zelf en de netwerken waarin die persoon zich bevindt, maar de ChristenUnie verwacht meer van ondersteunende maatregelen vanuit de overheid.” Op lokaal niveau is hier meestal wel uit te komen en hoeven deze verschillen zeker niet tot een breuk te leiden.

Wat betreft ‘groen’ beleid vertrekt de CU vaak vanuit een meer idealistische wens, terwijl de SGP meer de bestaande praktijk, bijvoorbeeld in het boerenbedrijf, als uitgangspunt neemt. Nico de Jager uit Sliedrecht (Statenlid Zuid-Holland): “De SGP zit sterk op de lijn om de tijd te nemen voor de energietransitie, het via de boer op te bouwen, het belang van voedselzekerheid en -veiligheid sterk mee te wegen en in ieder geval geen kostbare landbouwgrond op te geven voor ‘natuur’.”

Meerdere SGP-politici benadrukken bij het benoemen van deze verschillen ook dat er achter de schermen best eens een stevig meningsverschil kan zijn, ook wanneer er sprake is van een persoonlijke klik tussen de vertegenwoordigers van de verschillende partijen. Als fractieleden volg je in de regel hetzelfde stemgedrag. Maar het is soms ook een oplossing om een keer niet gezamenlijk, maar als fractieleden verschillend te stemmen.

Trends in verhouding CU en SGP

Een van de trends is dat het verschil tussen SGP en CU in landelijke gebieden meestal kleiner lijkt te zijn dan in meer stedelijke gebieden of in hogere bestuurslagen zoals de provinciale staten. In SGP-kring wordt regelmatig gezegd dat de ChristenUnie de laatste tijd ‘een stuk linkser’ of ‘veel linkser’ is geworden. Omgekeerd lees je geregeld uitspraken van CU-coryfeën die stellen dat de SGP steeds rechtser of populistischer wordt. Deze beweringen kunnen we vergelijken met de positie van de partijen in het politieke landschap, zoals Kieskompas die aangeeft in de jaren 2006, 2012 en 2023.

Positie van partijen in het politieke landschap volgens Kieskompas, v.l.n.r. in 2006, 2012 en 2023.

In het diagram uit 2006 zien we de CU links gepositioneerd ten opzichte van SGP en CDA. Kijken we in 2012 naar het politieke landschap, dan zien we dat vrijwel alle partijen naar rechts zijn opgeschoven, ook de drie christelijke. Op de links/rechts-as zitten CU en SGP in 2012 nagenoeg op dezelfde positie, met het CDA iets rechts daarvan. Ruim tien jaar later, in 2023, is het beeld wederom gewijzigd. Er zijn partijen bijgekomen. Ook schuiven veel partijen naar links. De CU beweegt zich van conservatief/rechts naar links/progressief. De SGP wordt wat minder conservatief gepositioneerd en staat nagenoeg op de plek waar de CU zich in 2012 bevond. In het landschap zijn CDA en BBB naaste buren van de SGP, terwijl de populistische partijen op duidelijke afstand staan.

‘Het is belangrijk om niet-essentiële zaken niet op de spits te drijven.’

Naar links of naar rechts?

Ook al zeggen de plaatjes van Kieskompas niet alles, duidelijk is wel dat de CU niet steeds naar links en de SGP niet steeds naar rechts opschuift of populistischer wordt. Qua sociaaleconomische visie huldigt de CU al jarenlang andere stellingnames dan de SGP. Laatstgenoemde partij heeft veel minder hoge verwachtingen van overheidsoptreden en ingrijpende herverdeling. Van de CU kun je niet zeggen dat zij in 2023 veel linkser is dan in 2006, maar wat wel verschil maakt, is dat de partij vanaf 2012 steeds meer afstand neemt van de conservatievere partijen en zich beweegt in de richting van de progressieve.

Duurzame combinatiefracties

De bestaande samenwerkingen tussen CU en SGP lijken behoorlijk duurzaam te zijn. Een fors deel van de combinatiefracties bestond ook al in de tijd van de voorlopers van de CU, GPV en RPF. Meestal verloopt de samenwerking naar tevredenheid van beide partijen, en zijn er geen redenen om uit elkaar te gaan. Meerdere raadsleden benadrukken dat het, om de samenwerking goed te houden, belangrijk is niet-essentiële zaken niet op de spits te drijven. Leendert Mijnders: “Ik zie het als onze verantwoordelijkheid alles te doen wat in ons vermogen ligt om zo veel mogelijk voor elkaar te krijgen in de lokale besluitvorming. Dat betekent dat we over persoonlijke of culturele verschillen heen moeten stappen.” Johnny Lukasse (Goes) vult aan: “Enkel als partijen zich scherper willen profileren of als er grote ideologische verschillen tussen CU en SGP ontstaan, zou een splitsing bespreekbaar kunnen zijn.”

‘Er is meer wat CU en SGP bindt dan wat hen scheidt.’

Conclusie

Er is dus meer wat CU en SGP bindt dan wat hen scheidt, zo blijkt op lokaal vlak. De bestaande samenwerkingen verlopen naar tevredenheid. Dit wordt ondersteund door het feit dat de beide kleine christelijke partijen elkaar nodig hebben. Daarom wordt er nuchter omgegaan met onderlinge verschillen en vooral gelet op wat beide partijen verbindt en wat zij van daaruit kunnen betekenen voor de inwoners van de gemeenten. Hopelijk vertaalt dit zich bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2026 ook in goede uitslagen!