Meer of minder overheid?

 In debatten tijdens deze verkiezingscampagne komt nauwelijks de vraag aan de orde hoe groot de overheid mag zijn. Ook op dit punt zijn er verschillen tussen de visies en plannen van de politieke partijen. Dat blijkt wel uit het rapport Keuzes in kaart dat het Centraal Planbureau (CPB) op 10 oktober jl. presenteerde. Dit rapport maakt de financiële keuzes van politieke partijen inzichtelijk. De onderlinge vergelijking van een aantal indicatoren laat zien of politieke partijen een ‘grotere overheid’ wensen of juist een ‘kleinere overheid’.

In onderstaande grafiek ziet u twee indicatoren, gebaseerd op de plannen van de politieke partijen. De blauwe staafjes geven de collectieve lasten aan, dat zijn de totale belastingen en premies die door burgers en bedrijven moeten worden opgebracht. Daarnaast de oranje staafjes waarin het totaal aan overheidsuitgaven (rijk, provincies, gemeenten, waterschappen). In beide gevallen gaat het om het percentage van het bruto binnenlands product (zeg: het nationaal inkomen).

^{Bron: CPB, Keuzes in kaart, oktober 2025}

Aan de linkerkant van de grafiek staan de partijen die de lasten voor burgers en bedrijven niet teveel willen laten oplopen, ofwel het beslag van de overheid op de nationale economie beperkt willen houden. Aan de rechterkant staan de partijen die (nog) hogere belatingen en overheidsuitgaven voorstellen. Bij GroenLinks-PvdA en ChristenUnie loopt dat op tot wel meer dan 50% van onze nationale economie.

Verdeling uitgaven

Waar gaat dat geld dan allemaal naartoe? Onderstaande cirkeldiagram laat de verdeling per categorie zien. De drie grootste uitgavenposten zijn sociale zekerheid (29%), gezondheidszorg (22%) en Openbaar bestuur (20%). Daarna komen Onderwijs (11%), internationale samenwerking, veiligheid en defensie (allen 4%).

^{Bron: Ministerie van Financiën, Miljoenennota 2025}

Zoals bekend zal er de komende jaren fors meer geld naar defensie moeten om de NAVO-norm te halen. In totaal is daarvoor € 19,3 miljard nodig. Maar waar haal je al dat geld vandaan? Je kunt voorstellen om de belasting te verhogen, zoals het CDA doet. Maar je kan het benodigde bedrag voor defensie ook binnen de bestaande rijksbegroting zoeken. De SGP kiest voor het laatste. Bij de grootste kostenposten van zorg (€ 120 mld) en sociale zekerheid (€ 160 mld) is het gemakkelijker om budget te vinden, bijvoorbeeld door de zorgkosten minder snel te laten stijgen. Bij sociale zekerheid kiezen we voor het geleidelijk aan belasting heffen over de AOW-uitkering. Daarmee wordt de rijksbegroting tegelijk robuuster om de stijgende kosten door vergrijzing het hoofd te bieden.

Politiek is een kwestie van keuzes maken. Niet alles kan. De SGP ontziet gezinnen, dringt de kinderarmoede terug en belast milieuvervuilende activiteiten.

Ontwikkelingshulp schrappen zoals de PVV voorstelt? Dat levert € 3,6 mld op. Maar om onze defensie op orde te krijgen, is wel vijf keer zo veel geld nodig. Verder is het onrechtvaardig om de rekening voor defensie op de allerarmsten in de wereld te verhalen. Nederland behoort tot de meest welvarende landen ter wereld. Ja, ook in eigen land komt armoede voor. Zo bestrijdt de SGP kinderarmoede met gerichte belastingkortingen en extra uitgaven voor gezinnen. Ook verhogen we de bijstandsuitkering en de ouderenkorting. Daarnaast pleiten we voor € 400 miljoen extra voor ontwikkelingssamenwerking in de komende kabinetsperiode, zodat de allerarmsten niet de dupe worden van bezuinigingen die helaas ook nodig zijn.

Politiek is een kwestie van keuzes maken. Niet alles kan. De SGP ontziet gezinnen, dringt de kinderarmoede terug, belast milieuvervuilende activiteiten. Dat hangt samen met onze visie op de mens die door God geroepen wordt tot rentmeesterschap en verantwoordelijkheid draagt voor zijn of haar naaste.

Aarnout van Gelder en Jan Schippers (WI-SGP)