Nieuwe Zicht: Israël 70 jaar

Prof. dr. Rob de Wijk: ‘Israël heeft een serieus probleem’

Persbericht van 27 maart 2018

De steun vanuit Europa voor de staat Israël brokkelt steeds verder af. Dat constateert prof. dr. Rob de Wijk, hoogleraar Internationale Betrekkingen en Veiligheid aan de Universiteit Leiden. Israël heeft een serieus probleem. De belangstelling voor het Israëlisch-Palestijnse conflict neemt af. ‘Je merkt gewoon dat veel westerse landen hun vingers er niet meer aan willen branden’, zo stelt hij in een interview met het tijdschrift Zicht, uitgave van het Wetenschappelijk Instituut voor de SGP.

Volgens prof. De Wijk kan Israël daarom niet langer blijven doorgaan met het beroep op het verleden, dus bijvoorbeeld op de Holocaust. ‘Ik weet dat dit erg gevoelig ligt en dat je dit eigenlijk niet mag zeggen. Het is niet politiek correct, maar ik zeg het toch: het argument raakt uitgewerkt. Het land bestaat inmiddels al 70 jaar en kan zich zo’n houding niet langer permitteren. Want doordat het argument sleets is geraakt, zullen steeds meer landen Israël gaan behandelen als een gewoon, normaal land dat geen bijzondere bescherming behoeft.’

‘Huidige strategie Israëlische regering is riskant’

De hoogleraar die tevens directeur is van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) heeft een confronterende boodschap voor Israël. ‘De feiten kun je niet negeren. Het lijkt mij dat zich hier een groot probleem voor Israël gaat voordoen. Want de huidige strategie van de Israëlische regering is riskant, omdat die als effect heeft dat Israël andere landen van zich vervreemdt – ik doel dan op staten die met het land sympathiseren of zich redelijk welwillend opstellen tegenover Israël.

Europa steunt met woorden, niet met daden

Prof. De Wijk laat zich kritisch uit over de opstelling van de Amerikaanse president: ‘President Trump (...) doet een stap naar voren door de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem te verplaatsen. Daardoor wordt het er allemaal niet gemakkelijker op. Want deze actie leidt tot een scheuring in het westerse kamp. Amerika staat er nu heel anders in dan Europa. Dat betekent dat Israël door deze affaire ogenschijnlijk nog maar één echte bondgenoot overhoudt: de VS. In woorden staat Europa nog wel aan de kant van Israël, maar doordat de Europese landen de VS niet met daden steunen is dat bondgenootschap enorm verzwakt.’

Politisering internationaal recht problematisch

Het internationaal recht wordt volop ingezet in de politieke strijd tegen Israël. Dr. Matthijs de Blois, als Senior Fellow verbonden aan thinc. (The Hague Initiative for International Co-operation), betoogt dat de argumenten die door velen hierbij worden aangevoerd een zeer kritische benadering verdienen. ‘Zij zien voorbij aan de juridische betekenis van de totstandkoming van de staat Israël op basis van het Palestina Mandaat uit 1922 met zijn unieke karakter. De blijvende juridische betekenis daarvan wordt meestal genegeerd.’ De Blois stelt dat de onder het Mandatenstelsel van de Volkenbond verkregen rechten van het Joodse volk volgens artikel 80 lid 1 van het VN-Verdrag nog steeds gerespecteerd moeten worden.

‘Bezette’ of ‘omstreden’ gebieden

Ook worden de uitkomsten van de Zesdaagse Oorlog in 1967 op onjuiste wijze gekwalificeerd. ‘De 'gebieden' Samaria, Judea en Gaza zijn geen gewone bezette gebieden. We kunnen ze beter, gelet op de verhouding van Israël met de Palestijnse Arabieren, omstreden gebieden noemen.’ ‘Verder zijn de nederzettingen niet illegaal. Joden hebben nog steeds een vestigingsrecht in het oorspronkelijk mandaatgebied. De Blois: ‘Het is gelet op de geschiedenis wel bijzonder bitter dat het Internationaal Gerechtshof van Israël verlangt om de omstreden gebieden, inclusief het oostelijk deel van Jeruzalem, ‘Judenrein’ te maken.’

Volgens De Blois is er tenslotte juridisch niet mis met de uitroeping van het ongedeelde Jeruzalem als de hoofdstad van Israël. ‘Als Israël onderhandelingen aangaat met het leiderschap van de Palestijnse Arabieren is dat niet vanuit een positie waarin bij voorbaat vaststaat dat Israël geen enkel recht heeft op de omstreden gebieden, inclusief (Oost-) Jeruzalem, zoals velen lijken te suggereren.’

Islamitische aanspraak op Jeruzalem: uiterst mager

Arabist drs. M.M.J. Janssen vergelijkt de positie van Jeruzalem in de joodse, christelijke en islamitische geschriften. Hij analyseert dat de theologische claim van de islam op Jeruzalem als heilige stad voor de islam feitelijk gebaseerd is op één koranvers (soera) 17,1 waarin wordt gesproken over een nachtelijke tocht die Gods dienaar van de Kaaba in Mekka naar de 'verst verwijderde moskee' voerde.  Janssen: ‘De islamitische traditie plaatst deze nachtelijke reis van Mohammed in het jaar 621. De Arabische veroveraars bereikten Jeruzalem echter pas in 638, wat betekent dat er in 621 nog helemaal geen moskee was in Jeruzalem.’ Hij concludeert dat vergeleken met het belang van Jeruzalem in de Joodse en christelijke heilsgeschiedenis de theologische aanspraken van de islam op Jeruzalem uiterst mager zijn. ‘Vanuit theologisch perspectief kan men verdedigen dat het een misverstand is om de waarde van Jeruzalem binnen de drie monotheïstische godsdiensten gelijk te stellen. Het is noodzakelijk om hier openlijk over te durven spreken als men het Palestijns-Israëlische conflict inderdaad wil oplossen.’

Meer lezen? Bestel het Zicht-nummer hier.