Kiezers twijfelen steeds meer over partijkeuze

ROTTERDAM – Prof. dr. Galen Irwin stelt dat kiezers meer twijfelen over hun toekomstige partijkeuze. Maar liefst één op de zeven kiezers bepaalt pas op de dag van de verkiezingen zelf op welke partij ze hun stem uitbrengen. Dit zegt de Leidse hoogleraar in een interview met het tijdschrift Zicht, een uitgave van het Wetenschappelijk Instituut voor de SGP.

In 1971 twijfelde zo’n 10% van de kiezers tot aan de laatste fase van de verkiezingscampagne. In 2010 is dit aandeel opgelopen naar 42%.

Zijn kiezers tegenwoordig twijfelmoediger?

Op de vraag of kiezers tw?felmoediger zijn geworden, reageert Irwin als volgt: ‘Hiervoor z?n drie redenen te noemen. De eerste is het gegeven dat kiezers veel meer dan vroeger een keuze maken uit meer part?en. De verschillen tussen de part?en z?n minder groot. Die onduidel?kheid geeft grotere tw?fel. Een tweede gegeven dat een versterkende rol speelt, is dat kiezers zich tegenwoordig meer laten leiden door korte term?n factoren.’ Als derde factor noemt Irwin het strategisch stemmen, waarvan het effect niet goed te duiden is. Bij de laatste Kamerverkiezingen in september 2012 stemden tussen de 14 en 17% ‘strategisch’ op Rutte of Samsom. Irwin: ‘Daar is vooral de SP het slachtoffer van geworden. Maar de paradox is dat als iedereen strategisch stemt, het geen effect, geen zin heeft. De verhoudingen tussen links en rechts veranderen er grosso modo niet door.’

SGP boekt winst, maar de rek is er nog niet uit

NOS-verslaggever Ferry Mingelen noemde de SGP ooit ‘een baken van rust.’ Het gegeven van de stabiele achterban van de SGP bevestigt Irwin: ‘De SGP behaalde bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen ruim 2% van de stemmen. Maar de rek is er nog niet uit. Op basis van het nationaal kiezersonderzoek schat ik het maximale potentieel van de SGP op circa 5% van de stemmen.’

D66: ‘favoriete schoonzoon’ voor veel kiezers

Het interview met de hoogleraar werd ruim voor de gemeenteraadsverkiezingen van deze week gehouden. Toch geeft het relaas van Irwin wel een heldere verklaring waarom D66 het zo goed heeft gedaan. Irwin stelt namelijk dat D66 voor veel mensen een ‘favoriete schoonzoon’ is: ‘Het is niet meteen de part? van hun eerste voorkeur, maar wel een tweede keus, als de eerste voorkeur hen om de een of andere reden even niet zo goed bevalt of minder goed in de markt ligt. Voor veel mensen is D66 dan een ‘redel?k alternatief’ – deze goed gekozen verkiezingsleus uit 1982 is voor veel mensen nog steeds van toepassing op deze part?.’

Vormt het volatiele kiezersgedrag een bedreiging voor de bestuurbaarheid van het land?

‘Nederland is eigenl?k een uitzondering op de regel. Ons land kent veel part?en en toch een redel?k stabiel bestuur. Dat komt door onze traditie van consensusdemocratie. Maar gelet op de kortere t?dspanne tussen de nationale verkiezingen sinds 2002 klinkt nogal eens de vraag of we Weimar-achtige toestanden kr?gen. Als je k?kt naar recente opiniepeilingen, dan tekent zich een grote winst af voor PVV en SP. Mocht de volgende verkiezingsuitslag er in grote l?nen ook zo uitzien, dan wordt coalitievorming een stuk lastiger’, aldus Irwin.

Vrijdag 21 maart: presentatie 40 jaar tijdschrift Zicht

Het themanummer over ‘Rust en onrust in politiek en samenleving’ is een jubileumnummer. Het tijdschrift Zicht start hiermee zijn veertigste jaargang. De jubileumeditie wordt op vrijdagmiddag 21 maart 2014 om 16.00 uur precies gepresenteerd in congrescentrum ‘De Schakel’, Oranjelaan 10 te Nijkerk. De beide SGP-fractievoorzitters Kees van der Staaij (Tweede Kamer) en Gerrit Holdijk (Eerste Kamer) krijgen allebei een ‘eerste’ exemplaar aangeboden en zullen het woord voeren.